Het eerste halfjaar zit erop. En wat een halfjaar!
Laten we even beginnen met de door TenneT ingezette regelvermogens. Gemiddeld zitten we deze maand op 7 minuten aaneengesloten opregelen en een gemiddeld vermogen van 70 MW. Afregelen zitten we deze maand op net geen 9 minuten en op 57 MW. Ter vergelijking: vorig jaar juni was het respectievelijk 23 minuten aaneengesloten opregelen en een gemiddeld vermogen van 50 MW. Afregelen 23 minuten en op 46 MW. Enorme verschillen en niet vreemd dat TenneT een oproep heeft gedaan om zich aan de regeltijd te houden.
Tegen alle verwachtingen in, is de gasprijs sinds medio februari gestaag aan het oplopen met in haar kielzog de kolen- en elektriciteitsprijzen.
Door de groei van zonne- en windenergie in de elektriciteitsmix komen kolen- en gascentrales steeds meer onder druk te staan doordat ze steeds minder draaiuren maken.
Dit zien we vooral terug bij de FCR-prijzen: vooral in de uren met veel zon en/of wind, zijn de FCR-capaciteitsvergoedingen veel hoger dan gemiddeld. Hierdoor zien we deze maand ook totaalopbrengsten van iets meer dan € 18.500,- per MW, een niveau dat we sinds oktober 2022 niet meer hebben gezien. En toen was de oorzaak heel anders…
Het aantal uren met negatieve prijzen is gegroeid naar 233 tot en met 30 juni. Ter vergelijking: heel vorig jaar hadden we 316 uren met negatieve prijzen.
Iets anders: dit jaar zitten we op 11,5% van de tijd in regeltoestand 2. Zo hoog hebben we het op jaarbasis (maar het jaar is nog niet om) sinds 2015 niet meer gehad.
En: deze maand hadden we een record voor de negatieve onbalansprijs: - € 1.861,69 per MWh! Maar al die curtailers hebben deze prijs niet gekregen, want het werd regeltoestand 2 doordat iedereen massaal ging curtailen en batterijen laden. De schade bleef echter beperkt: er hoefde slechts € 67,61 per MWh te worden betaald.
De volgende energierapportage komt in september. Augustus slaan we over in verband met vakantie. Over vakantie gesproken: ik ben net terug van een expeditie naar het Noordpoolgebied, een reis rondom Spitsbergen met allerlei onderzoekers zoals geologen, biologen en dergelijke.
Heel schokkend was een tripje met een zodiac. De geoloog waar ik aan boord zat, had in 2020 de coördinaten vastgelegd van een gletsjerwand. Toen zij de coördinaten opnieuw invoerde, bleek de gletsjer zich 278 meter te hebben teruggetrokken. En dat over een breedte van ongeveer anderhalve kilometer en een hoogte (boven water) van gemiddeld circa 30 meter (persoonlijke inschatting).
Hieronder een viertal foto’s die ik zelf heb genomen tijdens de expeditie.
Ik wens je alvast een hele fijne vakantie en tot september!
Jan Willem
Stratergy energierapportage
Kolen
In juni zijn de forwardprijzen kolen met circa 10% gedaald. De prijs voor een ton kolen levering heel 2025 noteert nu rond de $ 114. Eind vorige maand was dit nog circa $ 127. De frontmonthprijs is 12,1% zelfs nog harder gedaald, van $ 118,40 naar $ 104,10 per ton.
Het is opvallend dat de kolenprijzen dalen terwijl de gasprijs juist oploopt. De daling is vooral te danken aan de seizoensinvloed.
Gas
De forwardprijzen voor de TTF zijn deze maand circa 1,5% gestegen. De leveringsprijs voor 1 MWh TTF heel 2025 is van € 37,42 naar € 38,01 gegaan. De frontmonthprijs is juist 1,5% gedaald, van € 35,10 eind vorige maand naar € 34,57 eind deze maand.
Kijken we naar de voorraadniveaus, de nog steeds lagere gasvraag en het aanbod van gas en dan vooral in de vorm van LNG, dan is het eigenlijk raar dat de gasprijs momenteel nog relatief hoog is. In Australië zijn de problemen verholpen, Noorwegen zit alweer op 90% productie en de Europese gasvoorraad zit al op 75% en de zomer komt eraan.
De vraag is nu waardoor de prijs zo hoog blijft. Zijn het echt de airco’s? Is het angst? Nervositeit?
Macro-economisch zijn er geen goede redenen te bedenken in ieder geval.
Het kan de angst zijn dat Trump weer aan de macht komt. Om de oorlog tussen Oekraïne en Rusland ‘binnen een dag’ te beëindigen, is zijn pressiemiddel, naast het stopzetten van financiële en militaire steun aan Oekraïne, LNG. Wanneer Europa geen Russisch gas krijgt én geen Amerikaans LNG, zijn de rapen gaar
Emissierechten
De forwardprijs voor de EUA (levering december 2025) is gedaald van € 77,23 per ton naar € 70,19 per ton, een daling van ruim 9%. Een zelfde daling zien we bij de frontmonthprijs. Deze is gedaald van € 74,10 per ton naar € 67,47 per ton, eveneens 9% daling.
De daling is vooral te danken aan de groei van zon en wind in de energiemix. Hierdoor stoten we minder CO2 uit.
De groei van batterijen in de energiemix kan de emissieprijs verder omlaag drukken. In Californie komt het al regelmatig voor dat dankzij batterijen 100% hernieuwbare energie wordt geleverd in enkele en steeds vaker opeenvolgende uren van de dag. Hierdoor worden fossiele (vooral gas-) centrales uit de markt gedrukt.
Elektriciteit
De forwardprijs voor baseloadlevering heel 2025 is met bijna 5,5% gedaald van € 92,13 per MWh naar € 87,12 per MWh. Dit toont ook aan dat het bij gas momenteel vooral sentiment is. De correlatie tussen de gas- en elektriciteitsprijs is namelijk nog steeds heel hoog maar net als bij de kolenprijzen zie je hier het seizoenseffect terwijl dit bij de gasprijzen vooralsnog uitblijft.
De gemiddeld voortschrijdende day-aheadprijs is, ondanks alle negatieve uren, iets opgelopen: van € 66,02 per MWh naar € 66,48 per MWh.
Het aantal uren met negatieve prijzen is opgelopen tot 233 in de eerste zes maanden van dit jaar.
Hieronder zie je hoe deze negatieve prijzen zijn verdeeld over de dagen van de week (boven), wat de gemiddelde negatieve prijzen zijn per dag van de week en per maand van het jaar (midden) en hoe de uren met negatieve prijzen zijn verdeeld over de handelsuren van de dag.
Het mag duidelijk zijn: 2/3e van de uren met negatieve prijzen komen voor in het weekend en 87% van de uren met negatieve prijzen tot nu toe, vallen tussen 11:00 en 17:00 en bijna 80% van de uren met negatieve prijzen vallen tussen 11:00 en 17:00 en in de maanden april tot en met juni. En de zomer gaat nu pas echt beginnen.
Balancering
Afgelopen drie maanden zijn de capaciteitsvergoedingen op de balanceringsmarkten FCR, aFRR en mFRRda flink opgelopen. Dit is vooral te danken aan de lagere bezettingsgraad van gas- en kolencentrales dankzij steeds meer zonne- en windenergie. Ook de activeringsvergoedingen zijn flink opgelopen.
Veel records op de balanceringsmarkten deze maand. Laten we eens beginnen met 23 juni van 9:30 tot 9:45. Ik had er IN HET KWARTIER ZELF al over gepost, zie https://www.linkedin.com/posts/janwillemzwang_onbalansprijs-186169-vandaag-om-activity-7210668511331844096-XxSc?utm_source=share&utm_medium=member_desktop.
En denk je nu: waarom staat dat IN HET KWARTIER ZELF in caps lock? Dat is om aan te tonen dat je regeltoestand 2 echt ziet aankomen als je weet waar je naar moet kijken.
Deze maand zitten we op bijna 17,2% van de tijd in regeltoestand 2. Voor de maand juni is dit exceptioneel hoog en dit niveau hebben we sinds juni 2008 niet meer gezien. Ook het percentage waar we dit jaar tot nu toe op zitten (11,5%), hebben we sinds 2015 niet meer gezien.
Eerder al maakten Jean-Paul Harreman en André Bosschaart een analyse van 15 aaneengesloten kwartieren met regeltoestand 2, zie https://www.linkedin.com/pulse/passive-balancing-triggering-unprecedented-dual-pricing-dutch-ngjce/?trackingId=q6nLajuoRbO2BDGbXzsIFw%3D%3D, deze maand hebben we op 9 juni 26 kwartieren, dat is dus 6,5 uur aaneengesloten !!!, regeltoestand 2 gehad.
Nu ben ik er even verder ingedoken. Wanneer volgt regeltoestand 2 op regeltoestand 1 (alleen opregelen) of op regeltoestand -1 (alleen afregelen), de trigger om zon en wind te curtailen wanneer prijzen negatief worden? In juni geldt dat 30% van de tijd regeltoestand 2 volgt op regeltoestand 1, slechts 2% van de tijd volgt regeltoestand 2 op regeltoestand 0 (TenneT regelt onbalans via de IGCC) en in 68% van de gevallen volgt regeltoestand 2 op regeltoestand -1.
Het is niet vreemd dat TenneT marktpartijen heeft gevraagd zich aan de regeltijd te houden (aFRR regelvermogen moet van 0% naar 100% van het vermogen kunnen binnen 5 minuten, maar moet wel 20% per minuut doen, niet meteen van 0% naar 100% of andersom). Partijen die actief zijn op de balanceringsmarkt aFRR houden zich hieraan. Partijen die echter reageren op de passieve onbalans, gooien doorgaan direct hun omvormervermogen eraf (zon en wind, dus 100%).
Hieronder zie je de ontwikkeling van de gemiddelde tijd en het gemiddeld vermogen dat TenneT op- en afregelt.
Nu gaat het bij zon en wind om éénrichtingverkeer maar kijken eens naar de live data van Zonneplan (hieronder). Die zijn nog erger en gaan van maximaal laden naar maximaal ontladen of andersom. Drama voor de regionale netbeheerders.
Congestie
Met de handel via GOPACS schiet het maar niet op. Tot het moment van schrijven is in juni slechts 192,8 MWh ‘verhandeld’ ofwel: opgelost. Veel te weinig.
Inmiddels zien we wel een groeiend aanbod van biedingen door met name Enexis maar ook steeds vaker Liander. Stedin moet GOPACS nog een beetje ontdekken zo lijkt het.
Wat opvalt, is het feit dat veel verzoeken van de netbeheerders nog niet worden ingevuld. Dat is zonde, want met congestiemanagement valt veel geld te verdienen. In 2024 zien we spreads tussen de € 500 en € 1.100 per MWh.
SAPPI in Maastricht snapt het spelletje en heeft een mooie deal gesloten met Enexis voor 24 MW.
Netbeheer Nederland heeft de capaciteitskaart geüpdatet. Je kunt nu veel beter zien hoe groot de problemen zijn: hoeveel partijen staan op de wachtlijst in jouw gebied en voor welk vermogen.
Nieuws
Nog een aantal interessante artikelen:
Niet alleen de realisatie van waterstoffabrieken loopt vertraging op. Ook de aanleg van de infrastructuur om ‘al die groene waterstof’ te transporteren loopt vertraging op:
CBS-data over batterijen:
RVO geeft oplossingen voor congestie:
De A12 wordt mogelijk een zonne-weg. Over de business case is waarschijnlijk nog niet nagedacht:
Een keer geen Netflix? Kijk dan eens deze documentaire: