De thuisbatterij. Vloek of zegen voor de lokale elektriciteitsnetten?

De thuisbatterij is volop in het nieuws. We zien al weken paginagrote advertenties in het Financieel Dagblad en verschillende energiebedrijven zijn de ‘extra’ verdienmodellen van thuisbatterijen aan het promoten. Hierbij wordt meestal gerefereerd aan de onbalansmarkt en soms zelfs aan de balanceringsmarkten, zoals de FCR.

Eén van die partijen laat op haar website zelfs de live-inzet van een 10 kW / 20 KWh batterij zien die reageert op de onbalansprijzen zoals deze door TenneT neartime worden gepubliceerd. Deze partij belooft verdiensten van wel € 1.600 per jaar waarmee de batterij volgens de aanbieder binnen vijf jaar wordt terugverdiend.

Interesse

Het is dus niet vreemd dat mensen geïnteresseerd raken in een thuisbatterij. Bij zonnepanelen was de belofte altijd een terugverdientijd binnen zeven jaar. Inmiddels hebben meer dan 2,6 miljoen huishoudens zonnepanelen. Een deel van deze huishoudens heeft zonnepanelen voor het milieu maar een ander deel doet dit vooral vanwege het financieel rendement, vanwege de korte terugverdientijd.

Groei

De groei van thuisbatterijen kan dus erg hard gaan wanneer mensen op basis van terugverdientijd investeren. Misschien zelfs wel harder dan de groei van zonnepanelen.

De snelle groei van het aantal zonnepanelen op daken, leidt tot grote problemen op de elektriciteitsnetten. Lokaal, op de laagspanningsnetten, valt het op zich nog mee dankzij het feit dat omvormers afslaan wanneer de spanning op het net te hoog wordt.

In praktijk komt alle zonne-energie op laagspanningsnetten van de installaties waarvan de omvormer niet afslaat, tegelijk bij de middenspanningsstations terecht en vanuit daar komt het bij een hoogspanningsstation terecht. Al die zonnestroom leidt op midden- of hoogspanningsniveau dan alsnog tot congestie.

Hetzelfde kan gebeuren met thuisbatterijen. Het grote knelpunt met reageren door thuisbatterijen op day-ahead- en onbalansprijzen zit in het feit dat deze twee prijzen tot stand komen op landelijk niveau alsof er geen transportbeperkingen zijn.

Vroeger (lees voor 2017) waren er ook nauwelijks transportbeperkingen. Tegenwoordig komt het nauwelijks voor dat er géén transportbeperkingen zijn.

Een voorbeeld

Wanneer op een winderige dag heel veel windenergie wordt geproduceerd, bij wind-op-zee-parken of bij de grote wind-op-land-parken zoals bij Zeewolde  of Delfzijl, en het harder waait dan verwacht, worden onbalansprijzen negatief.

Een negatieve onbalansprijs zal thuisbatterijen een signaal geven om te gaan laden. Wanneer wordt geladen met negatieve prijzen, wordt namelijk betaald om te laden. Het kan dan zomaar gebeuren dat thuisbatterijen massaal gaan laden.

Niet alleen die aan de kust, in Zeewolde of bij Delfzijl, maar ook in Maastricht, Roosendaal en Eindhoven. Kortom: op plaatsen waar helemaal geen windenergie wordt ingevoed in het net en er ook geen overschot is.

Het laden van de batterijen veroorzaakt daar, lokaal, dan juist een tekort dat ervoor zorgt dat in die omgeving een dure, en meestal fossiele, centrale ingeschakeld moet worden om die batterijen daar te kunnen laden.

Niet duurzaam, wel duur.

Day-aheadprijzen

Een zelfde principe geldt voor de day-aheadprijzen, de uurprijzen waarop de dynamische contracten zijn gebaseerd.

Wanneer de weersvoorspellingen dusdanig zijn dat de day-ahead-uurprijzen laag of zelfs negatief zijn, zullen alle batterijen gaan laden in die uren. Net als de elektrische auto’s die reageren op negatieve uurprijzen en gaan laden en de zonnepanelen die nu al afschakelen wanneer de uurprijzen juist negatief zijn.

Wanneer de weersvoorspellingen in lijn zijn en het inderdaad zo zonnig is als voorspeld, kan de thuisbatterij die laadt gedurende die goedkope uren het net juist helpen, ook lokaal wanneer daar ook veel zonnepanelen zijn.

Maar wanneer de zon iets minder hard schijnt en er dus minder wordt opgewekt, zullen die batterijen nog steeds laden, net als de elektrische auto’s én schakelen die zonnepanelen nog steeds af. Want die uurprijs verandert niet meer.

Vloek of zegen

Thuisbatterijen kunnen de lokale netten dus behoorlijk tegenwerken wanneer deze reageren op day-ahead- of onbalansprijzen. Een vloek dus voor de regionale netbeheerders.

Het omgekeerde kan echter ook het geval zijn: thuisbatterijen kunnen het lokale net helpen spanningsproblemen te voorkomen. Ze moeten dan alleen anders worden aangestuurd. Dat zou voor de netbeheerders echt een zegen zijn.

Op de zakelijke markt wordt dit al gedaan. Flexibel verbruik en productie (dit hoeft niet perse een batterij te zijn) wordt daar al beschikbaar gesteld aan netbeheerders om transportproblemen te voorkomen. Uiteraard in ruil voor een vergoeding.

Wanneer consumenten de netbeheerder gaan helpen het net in balans te houden, mag daar best een vergoeding tegenover staan. Bijvoorbeeld een korting op de transporttarieven.

Regeren is vooruitzien

De vraag is echter of de politiek, onze overheid toestaat dat er, net als met salderen, een verdienmodel voor particulieren ontstaat waarmee de lokale elektriciteitsnetten naar en over de grenzen van hun kunnen worden geduwd. En uiteindelijk ook de landelijke netbeheerder TenneT hier last van krijgt.

Met de lessen uit het verleden, kan een dergelijk situatie worden voorkomen.

 Bijvoorbeeld door de netbeheerder de bevoegdheid te geven laad- of ontlaadacties van batterijen op bepaalde momenten in bepaalde gebieden simpelweg te blokkeren dan wel te verbieden. Of door alle thuisbatterijen uit te rusten met een stuurbox die aangestuurd kan worden door de netbeheerder zodat de batterij het net in ieder geval niet tegenwerkt.

Voorkomen is beter dan genezen, dus Den Haag: doe je werk!